چه کسانی مجاز هستند با آب سرد استحمام کنند؟

حکمای طب ایرانی استحمام با آب سرد را برای همه افراد مجاز ندانسته اند و برای این کار شرایطی را دخیل دانسته اند. مثلا رساله دلاکیه در این باره شرایط زیر را ذکر نموده است:

اوّل آنکه باید مزاج گرم باشد و گوشت معتدل داشته باشد یعنى مزاجش سرد نباشد و لاغر نباشد

دویّم آنکه در وقت گرمى هوا باشد نه دو طرف روز که هوا سرد باشد

سیّم آنکه صاحب نزله و ضعف دماغ و صاحب زکام نباشد که بسیار مضرّ است (افرادی که سریعا دچار آبریزش بینی و سینوزیت و ریزش خلط از پشت حلق می شوند)

چهارم آنکه تخمه (عادت به پرخوری و روی هم خوری) نداشته باشد

پنجم  آنکه پس از بى خوابى و بیدارى بسیار نباشد

ششم آنکه اسهال یا قى نداشته باشد

هفتم آنکه ضعیف المعده و ضعیف الکبد نباشد (افراد دچار بیماریهای معده و کبد)

هشتم آنکه در حال سیرى نباشد

نهم پس از جماع (همبستری) بلافاصله اقدام به آن ننماید

دهم آنکه طفل و پیر نباشد

یازدهم آنکه پس از حرکات عنیفه مانند ورزش یا پیاده روى بسیار یا سوارى بسیار نباشد

و چون این شروط محقّق شد شستشو به آب سرد جایز است و ضررى ندارد و گرنه اصلا جایز نیست

و بدانکه هرکس مى خواهد بدن را بشوید یا غسل کند به آب سرد یا گرم باید کلّ بدن را بشوید یکسان و عضوى را فروگذار ننماید چرا که اگر با آب سرد بدن را مى شوید اگر عضوى را نشوید باقى جاهاى بدن که شسته شده است مساماتش(منافذش) بسته مى شود و حرارت از آنجاها مى گریزد و خون و اخلاط از آنجاها فرار مى کند و آن عضو که نشسته باقی مانده است مساماتش (منافذش) باز مى ماند و حرارت و خون و اخلاط و ابخره (بخارات ناشی از غذاها و اخلاط و مواد زائد موجود در بدن) میل بدانجا مى کند و ایجاد ضرر عظیم و فساد در آن عضو مى شود.

بخصوص اگر بدن را بشوید و سر را نشوید که ابخره و حرارت میل به سر مى کند و باعث سرگیجه و بی خوابی و تاریکى چشم و وزوز و ایجاد صدا در گوش مى شود.

و اگر غسل به آب گرم باشد باعث  سستی اعضاى شسته مى شود و اخلاط آنها لطیف و رقیق مى شود و عضو نشسته بر کثافت و صلابت (محکمی) خود مى ماند و مساماتش (منافذش) مسدود مى ماند و شاید از اخلاط رقیقه به آن عضو ریزد و از آنجا به تحلیل نرود و ایجاد فساد آن عضو شود.

و از این جهت صاحب شرع مقرّر فرموده که در غسل جمیع بدن را بشوید و به قدر سر موئى فروگذار نکند بخصوص در غسل جنابت و حیض و نفاس و استحاضه که خروج منى و دم باعث ضعف حیات اعضا مى شود و آب ماده حیات است و باید به همه اعضا برسد و احداث حیات جدید در همه اعضا کند و چنانکه خوب نیست جنب و حایض را که به آب بسیار سرد بلافاصله غسل کنند خوب نیست که به آب بسیار گرم بلا فاصله غسل کنند که باعث سستی شدید است و بهتر آب معتدل در گرمى و سردیست.

و کسى که بسیار داخل آب مى شود حاجتش به طعام و شراب زیاد مى شود و اشتهایش زیاد مى شود و بدانکه محرور المزاج پس از برآمدن از حمّام اگر پاهاى خود را به آب سرد بشوید یا قدرى در آب سرد گذارد نافع است و هم چنین شستن روى خود و کف دستها را به آب سرد و مسح مقدم سر به آب سرد.

وانگهى در وقتى که هوا گرم باشد یا حمّام بسیار گرم باشد و صاحب مزاج سرد را چندان حاجت نباشد و شاید که آب گرم مناسب تر باشد.